Η επαγγελματική εκπαίδευση
Η επαγγελματική εκπαίδευση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας μας η οποία παρέχει στους απόφοιτους των επαγγελματικών λυκείων εκπαιδευτικά και επαγγελματικά εφόδια που περιορίζουν τις κοινωνικές ανισότητες, μειώνουν την ανεργία, αυξάνουν τις δυνατότητες απασχόλησης και εξασφαλίζουν εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα.
Σε συνθήκες οικονομικής ύφεσης είναι απόλυτα αναγκαία η παροχή κατάλληλης εκπαίδευσης που ενισχύει τους νέους με γνώσεις και δεξιότητες ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις τους, αλλά και με τις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας. Οι μεταβαλλόμενες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες επιβάλλουν προγράμματα σπουδών που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες απαιτήσεις και προετοιμάζουν με επάρκεια τους μελλοντικούς πολίτες.
Η επαγγελματική εκπαίδευση αποβλέπει στο συνδυασμό στέρεας γενικής παιδείας με τεχνολογικές - επαγγελματικές γνώσεις και δεξιότητες. Στόχος της είναι όχι μόνο η παροχή γενικής γνώσης υψηλού επιπέδου που συμβάλλει στην ισόρροπη γνωστική, συναισθηματική, πνευματική ανάπτυξη των μαθητών αλλά και η προαγωγή της κριτικής σκέψης, της πρωτοβουλίας, της δημιουργικότητας και των ικανοτήτων των μαθητών μέσα από ολοκληρωμένες επαγγελματικές γνώσεις και δεξιότητες.
Τα επαγγελματικά λύκεια (ΕΠΑ.Λ.)
Η επαγγελματική εκπαίδευση παρέχεται από τα επαγγελματικά λύκεια της χώρας, τα οποία προσφέρουν στους μαθητές τους γνώσεις, κατάλληλες τεχνικές και επαγγελματικές δεξιότητες που ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντά τους αλλά και στις ανάγκες της ελληνικής αγοράς εργασίας. Οδηγούν στην απόκτηση απολυτήριου λυκείου, ισότιμο του γενικού λυκείου και επαγγελματικού πτυχίου ειδικότητας επιπέδου 4 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων (αντίστοιχου των Ευρωπαϊκών).
Τα επαγγελματικά λύκεια διακρίνονται σε ημερήσια και εσπερινά όπου φοιτούν εργαζόμενοι μαθητές.
Το επαγγελματικό λύκειο προσφέρει δύο κύκλους σπουδών:
- Το Δευτεροβάθμιο Κύκλο Σπουδών όπου η φοίτηση είναι τριετής για τα ημερήσια και τετραετής για τα εσπερινά λύκεια
- Το Μεταδευτεροβάθμιο Κύκλο Σπουδών – Τάξη Μαθητείας
Στα επαγγελματικά λύκεια εγγράφονται μαθητές κάτοχοι απολυτηρίου γυμνασίου στους οποίους εξασφαλίζεται, μέσα από νέα δομή των ΕΠΑΛ, η παροχή αφενός στέρεων γενικών γνώσεων, αφετέρου εξειδικευμένων τεχνολογικών και επαγγελματικών γνώσεων και δεξιοτήτων, ώστε να διαμορφώσουν την επιλογή τους ως προς την ειδικότητα που ακολουθούν, βάσει των ενδιαφερόντων, των κλίσεων και των ικανοτήτων τους.
Συγκεκριμένα:
- Στην Α΄ ΤΑΞΗ οι μαθητές και οι μαθήτριες ακολουθούν ένα πρόγραμμα σπουδών με μαθήματα γενικής παιδείας (22 ώρες), μαθήματα προσανατολισμού (7 ώρες) και μαθήματα επιλογής (τεχνολογικά– επαγγελματικά, 6 ώρες), προκειμένου να τους δοθεί η δυνατότητα να διερευνήσουν τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές τους.
- Στη Β΄ ΤΑΞΗ οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται να επιλέξουν έναν από τους 9 τομείς επαγγελματικών σπουδών και διδάσκονται μαθήματα γενικής παιδείας (12 ώρες) και τεχνολογικά – επαγγελματικά μαθήματα (23 ώρες, θεωρητικά και εργαστηριακά) του τομέα σπουδών που έχουν επιλέξει.
- Στη Γ΄ ΤΑΞΗ προσφέρονται συνολικά 35 ειδικότητες, οι μαθητές/μαθήτριες επιλέγουν μια από αυτές που περιλαμβάνονται στον τομέα σπουδών της επιλογής τους και διδάσκονται μαθήματα γενικής παιδείας (12 ώρες) και μαθήματα της ειδικότητας που έχουν επιλέξει (23 ώρες, θεωρητικά και εργαστηριακά).
Επίσης στη Β΄ τάξη των ΕΠΑΛ μπορούν να εγγράφονται και απόφοιτοι όλων των τύπων Λυκείων οι οποίοι μπορούν, αφού παρακολουθήσουν ΜΟΝΟ τα μαθήματα τομέα και ειδικότητας (23 ώρες στη Β΄ τάξη και 23 ώρες στη Γ΄ τάξη), να αποκτήσουν πτυχίο της ειδικότητας που θα επιλέξουν και να δοκιμάσουν μια δεύτερη ευκαιρία για την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με τις ειδικές εξετάσεις των ΕΠΑ.Λ..
Οι τομείς και οι ειδικότητες των ΕΠΑ.Λ. είναι:
- Τομέας Γεωπονίας, Τροφίμων και Περιβάλλοντος
(α) Τεχνικός Φυτικής Παραγωγής
(β) Τεχνικός Ζωικής Παραγωγής
(γ) Τεχνικός Τεχνολογίας Τροφίμων και Ποτών
(δ) Τεχνικός Ανθοκομίας και Αρχιτεκτονικής Τοπίου
- Τομέας Διοίκησης και Οικονομίας
(α) Υπάλληλος Διοίκησης και Οικονομικών Υπηρεσιών
(β) Υπάλληλος Τουριστικών Επιχειρήσεων
(γ) Υπάλληλος Εμπορίας και Διαφήμισης
(δ) Υπάλληλος Αποθήκης και Συστημάτων Εφοδιασμού
- Τομέας Δομικών Έργων, Δομημένου Περιβάλλοντος και Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού
(α) Τεχνικός Δομικών Έργων και Γεωπληροφορικής
- Τομέας Εφαρμοσμένων Τεχνών
(α) Γραφικών Τεχνών
(β) Αργυροχρυσοχοΐας
(γ) Συντήρησης Έργων Τέχνης - Αποκατάστασης
(δ) Σχεδίασης και Παραγωγής Ενδύματος
(ε) Σχεδιασμού-Διακόσμησης Εσωτερικών Χώρων
(στ) Επιπλοποιίας –Ξυλογλυπτική
- Τομέας Ηλεκτρολογίας, Ηλεκτρονικής και Αυτοματισμού
(α) Τεχνικός Ηλεκτρονικών και Υπολογιστικών Συστημάτων, Εγκαταστάσεων, Δικτύων και Τηλεπικοινωνιών
(β) Τεχνικός Ηλεκτρολογικών Συστημάτων, Εγκαταστάσεων και Δικτύων
- Τομέας Μηχανολογίας
(α) Τεχνικός Μηχανολογικών Εγκαταστάσεων και Κατασκευών
(β) Τεχνικός Θερμικών και Υδραυλικών Εγκαταστάσεων και Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου
(γ) Τεχνικός Εγκαταστάσεων Ψύξης Αερισμού και Κλιματισμού
(δ) Τεχνικός Οχημάτων
(ε) Τεχνικός Μηχανοσυνθέτης Αεροσκαφών
- Τομέας Ναυτιλιακών Επαγγελμάτων
(α) Πλοίαρχος Εμπορικού Ναυτικού
(β) Μηχανικός Εμπορικού Ναυτικού
- Τομέας Πληροφορικής
(α) Τεχνικός Εφαρμογών Πληροφορικής
(β) Τεχνικός Η/Υ και Δικτύων Η/Υ
- Τομέας Υγείας - Πρόνοιας - Ευεξίας
(α) Βοηθός Νοσηλευτή
(β) Βοηθός Ιατρικών –Βιολογικών Εργαστηρίων
(γ) Βοηθός Βρεφονηπιοκόμων
(δ) Βοηθός Φυσικοθεραπευτή
(ε) Βοηθός Οδοντοτεχνίτη
(στ) Βοηθός Ακτινολογικών Εργαστηρίων
(ζ) Βοηθός Φαρμακείου
(η) Αισθητικής Τέχνης
(θ) Κομμωτικής Τέχνης
Οι δυνατότητες των αποφοίτων ΕΠΑ.Λ.:
- Απευθείας ένταξη στην αγορά εργασίας στην επαγγελματική ειδικότητα που έλαβε ο απόφοιτος πτυχίο.
- Συνέχιση των σπουδών σε αντίστοιχους τομείς στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση μέσω ειδικών εξετάσεων σε 4 μαθήματα (Νέα Ελληνικά, Μαθηματικά και 2 μαθήματα ειδικότητας). Στα Α.Τ.Ε.Ι. και στα Πανεπιστήμια εισάγονται σε ειδικό ποσοστό θέσεων, αναλογικό του αριθμού των υποψηφίων από ΕΠΑ.Λ. ενώ έχουν πρόσβαση και σε κοινή ομάδα σχολών των Πανεπιστημίων ανεξάρτητα του τομέα αποφοίτησής τους. Επίσης έχουν πρόσβαση στην ΑΣΠΑΙΤΕ, σε τμήματα των Ανώτερων Σχολών Τουριστικής Εκπαίδευσης (ΑΣΤΕ), των Ανώτερων Στρατιωτικών Σχολών Υπαξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων, της Σχολής Αστυφυλάκων, της Σχολής Πυροσβεστών, της Σχολής Λιμενοφυλάκων, των Σχολών της Ακαδημίας Εμπορικού Ναυτικού (ΑΕΝ).
- Συνέχιση σπουδών στα ΙΕΚ στην ίδια (για 3 εξάμηνα) ή άλλη ειδικότητα (για 5 εξάμηνα) όπου επίσης με εξετάσεις πιστοποίησης αποκτούν πτυχίο επιπέδου 5 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων.
- Δυνατότητα εγγραφής των αποφοίτων στη Β΄ τάξη του ΕΠΑ.Λ. σε άλλο τομέα σπουδών ή στη Γ΄ τάξη σε άλλη ειδικότητα του ίδιου τομέα, παρακολουθώντας μόνο τα τεχνολογικά μαθήματα (23 ώρες) για απόκτηση και δεύτερης ειδικότητας.
- Πρόσβαση σε 2ετή τμήματα επαγγελματικής εκπαίδευσης των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ, μόνον για αποφοίτους ΕΠΑ.Λ., χωρίς εξετάσεις με το βαθμό απολυτηρίου και χορήγηση πτυχίου επιπέδου 5 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων.
- Με το νέο θεσμό του προαιρετικού «Μεταλυκειακού Έτους-Τάξη Μαθητείας», οι κάτοχοι απολυτηρίου Λυκείου και πτυχιούχοι ΕΠΑ.Λ., οι οποίοι βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης έχουν τη δυνατότητα παρακολούθησης αφενός προγράμματος εκπαίδευσης σε πραγματικό εργασιακό περιβάλλον υπό την εποπτεία του σχολείου (με πλήρη εργασιακά δικαιώματα, μισθό στο 75% του κατώτατου μισθού και ασφάλιση) σε αντικείμενα αντίστοιχα της ειδικότητας του και αφετέρου συμπληρωματικού εργαστηριακού μαθήματος της ειδικότητάς του στο σχολείο.
«Μεταλυκειακό Έτος - Τάξη Μαθητείας»
Με το «Μεταλυκειακό Έτος – Τάξη Μαθητείας», που αποτελεί εκπαιδευτική μεθοδολογία αναβάθμισης δεξιοτήτων, δίνεται μεγάλη βαρύτητα στην αναβάθμιση της εργασιακής προοπτικής των αποφοίτων των ΕΠΑ.Λ., στην ομαλή και ασφαλή είσοδό τους στην αγορά εργασίας με στόχο τη σύζευξη της επαγγελματικής εκπαίδευσης με την απασχόληση και τη στήριξη των αποφοίτων, μετά την απόκτηση του πτυχίου τους.
Τα βασικά χαρακτηριστικά της Μαθητείας είναι τα ακόλουθα:
- Αποτελεί ένα εκπαιδευτικό σύστημα στο οποίο ο μαθησιακός χρόνος εναλλάσσεται μεταξύ χώρου εργασίας και εκπαιδευτικής δομής.
- Το πρόγραμμα απευθύνεται σε ενήλικες και μπορούν να συμμετάσχουν προαιρετικά οι απόφοιτοι Λυκείου (ΓΕΛ και ΕΠΑ.Λ.), οι οποίοι έχουν και πτυχίο ΕΠΑ.Λ. και βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης, χωρίς ηλικιακό φραγμό. Για την διαδικασία επιλογής λαμβάνεται υπόψη η ικανοποίηση κριτηρίων όπως ο τύπος του απολυτηρίου Λυκείου, ο βαθμός πτυχίου του ΕΠΑ.Λ. και η ηλικία. Για την υποβολή αιτήσεων δημοσιοποιούνται προσκλήσεις των Περιφερειακών Διευθυντών Εκπαίδευσης.
- Κατά την 9μηνη διάρκειά του οι μαθητευόμενοι παρακολουθούν:
- Εργαστηριακό μάθημα στην ειδικότητά τους συνολικής διάρκειας 203 ωρών, 1 ημέρα την εβδομάδα στο σχολείο και
- Πρόγραμμα εκπαίδευσης σε χώρο εργασίας δημοσίου ή ιδιωτικού τομέα με ρυθμισμένο πλαίσιο που περιλαμβάνει: σύμβαση μαθητείας, εκπαιδευτή στο χώρο απασχόλησης, αμοιβή και πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα, για 9 μήνες, 4 ημέρες την εβδομάδα και 7 ώρες την ημέρα.
- Διεξάγεται βάσει ειδικών Προγραμμάτων Σπουδών, ώστε να εξασφαλίζεται η ποιοτική υλοποίησή της.
- Κατά την εφαρμογή του προγράμματος υπάρχει συστηματική συνεργασία μεταξύ του εκπαιδευτικού (διδάσκοντα και επόπτη από την πλευρά του σχολείου) και του εκπαιδευτή στο χώρο απασχόλησης για την τήρηση τόσο του προγράμματος σπουδών μαθητείας όσο και του πλαισίου ποιότητας μαθητείας.
- Με την ολοκλήρωση του προγράμματος, οι μαθητευόμενοι μπορούν να παρακολουθήσουν 35ωρο προπαρασκευαστικό πρόγραμμα για την προετοιμασία τους για συμμετοχή στις εξετάσεις πιστοποίησης.
- Οι απόφοιτοι της τάξης μαθητείας, μετά από πιστοποίηση, αναβαθμίζουν τα προσόντα τους στο επίπεδο 5 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων και αποκτούν πολύτιμη εργασιακή εμπειρία που τους οδηγεί στην απόκτηση άδειας ασκήσεως επαγγέλματος, όπου αυτό απαιτείται.
- Οι μαθητευόμενοι του Μεταλυκειακού Έτους – Τάξης Μαθητείας παίρνουν αναβολή στράτευσης, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος.
Στα επαγγελματικά λύκεια επίσης εφαρμόζεται την τελευταία διετία καινοτόμο πρόγραμμα με τίτλο «Μια Νέα Αρχή για τα ΕΠΑ.Λ.» που επιδιώκει να στηρίξει τους μαθητές κατά τη μετάβασή τους στην επαγγελματική εκπαίδευση, στοχεύει στην αναβάθμιση της ποιότητας του σχολείου και τη βελτίωση της εικόνας του στην κοινωνία και τους ίδιους τους μαθητές, μέσα από ένα σύνολο δράσεων.
Οι βασικές δράσεις που περιλαμβάνει το πρόγραμμα αφορούν στην εφαρμογή εναλλακτικής ενισχυτικής διδασκαλίας στα μαθήματα των Νέων Ελληνικών και των Μαθηματικών, τη στελέχωση των ΕΠΑ.Λ. με ψυχολόγους οι οποίοι στηρίζουν ψυχοκοινωνικά τους μαθητές και οργανώνουν τη δικτύωση των σχολείων με υποστηρικτικές δομές ψυχοκοινωνικής υγείας της περιοχής, την υλοποίηση χρηματοδοτούμενων σχεδίων δράσης (projects) πάνω σε συγκεκριμένους θεματικούς άξονες (πχ. πολιτισμό, επιστήμες, τεχνολογία, επιχειρηματικότητα κ.α.) και στοχεύουν στην ενίσχυση της καινοτομίας και της δημιουργικότητας, την ενεργοποίηση και προώθηση του θεσμού του Συμβούλου Καθηγητή και του Συμβούλιου Τάξης με στόχο τη δημιουργία γέφυρας επικοινωνίας μεταξύ μαθητών και συλλόγου διδασκόντων, την αντιμετώπιση συγκρούσεων, τη βελτίωση του κλίματος στη σχολική κοινότητα, τον εντοπισμό των προβλημάτων που αναστέλλουν τη μαθησιακή πρόοδο και την αυτό-βελτίωση του ίδιου του εκπαιδευτικού.
Μέσα από όλες αυτές τις δράσεις γίνεται μία προσπάθεια να ενισχυθεί το αίσθημα ότι οι σχολικές μονάδες των ΕΠΑ.Λ. δεν είναι απομονωμένες αλλά αποτελούν τμήμα μιας ενεργού εκπαιδευτικής κοινότητας. Επιπλέον με αυτές τις δράσεις ενθαρρύνονται πρωτοβουλίες για «άνοιγμα» της σχολικής μονάδας στην τοπική κοινωνία μέσα από ενημερωτικές εκδηλώσεις και δημιουργικές συνεργασίες.
